Overal ter wereld vinden we adembenemend dorpjes, waar ieder huis een ander kleurtje heeft. Dat is niet toevallig tot stand gekomen. De bewoners hadden hele goede redenen om hun huizen zo uit te dossen, maar daarvoor moeten we je wél even meenemen in de plaatselijke geschiedenis.

Over de gekleurde huizen van Ierland zijn twee legendes te vinden in de geschiedenis van Ierland. Voor de eerste moeten we zo’n 120 jaar terug de tijd in.

Verfden de Ieren hun huizen in felle kleuren uit rebellie tegen de Engelsen?

Het is winter in 1901 en de meeste Ieren sterven het letterlijk af van de honger en de kou. Woninkjes zijn armzalig en de bevolking steunt onder de overheersing van de Engelsen. Ierland hoort bij de Britse Kroon en voor de Ieren is het duidelijk: ze hebben hun armoede en lijden te danken aan de uitbuiting van de Engelsen. Vooral de adel is gehaat, want die Engelse adel zou zich nog het meest verrijken. Bovenaan die haat-lijst staat koningin Victoria, die door de Ieren schamperend Queen Famine wordt genoemd, oftewel koningin Hongersnood. Daarmee bedoelden de Ieren zeker niet de eetlust en daarmee zwaarlijvigheid van Victoria zelf, maar de honger die de Ieren zelf lijden.

Verfden de Ieren hun huizen in felle kleuren als rebellie tegen de Engelsen? Of konden dronken echtgenoten zo beter de eigen voordeur vinden?

Als de gehate koningin op 22 januari van dat jaar overlijdt, plengt de Ierse bevolking dan ook geen traan. En dat zint Engeland niet. De Ierse bevolking wordt opgedragen, hun deuren zwart te verven als een uiting van rouw en respect voor hun overleden koningin. En dát schiet de Ieren in het verkeerde keelgat. Vooral in de dorpen pakt men inderdaad massaal de verfkwast, maar doopt men die in de felste kleuren, die er maar gevonden kunnen worden! De Ieren verfden uit rebellie en verzet tegen de Engelse maatregel, de huizen dus juist in levendige kleuren. Al snel staken hele dorpen en steden als een kleurige lappendeken af in het landschap. En dat beviel de Ieren eigenlijk wel.

Bezorgde Ierse vrouw voorkwam dat dronken man in bed van de buurvrouw belandde

Of, en dat is de tweede en iets prozaïscher versie: vrouwen wilden voorkomen dat hun dronken mannen het verkeerde huis binnen stommelden, na een avondje in de kroeg. Daarom verfde iedere vrouw de eigen voordeur in een andere, maar wel felle en herkenbare kleur.

In ieder geval is in Ierland tot op de dag van vandaag, een kleurig huis nog steeds een duurder huis. Menig makelaar zal zijn cliënt dan ook aanraden, eerst even lekker de boel in de verf te zetten voordat het te-koop-bordje in de tuin wordt gestoken. Zo blijft kleur dus van belang voor de Ieren, al heeft het met Victoria nog maar weinig te maken. Overigens is er vooral in de grote steden sinds een paar jaar een ommekeer gaande. Grijze huizen worden hipper en hipper. Of kleur dus lang populair blijft, is nog maar de vraag.

Gekleurde huizen in Scandinavië gaven status aan

In landen als IJsland, Noorwegen en Zweden kan het guur zijn en moeten de woningen goed bestand zijn én blijven tegen de soms barre weersomstandigheden. Ongeverfd hout was daarom al helemaal geen optie.

De kleuren werden gekozen om de huizen fraaier te maken, maar ook om status uit te drukken. Wit was alleen voor de rijken en okergeel voor de middenklasse. Rood werd het meest gebruikt, simpelweg omdat de meeste mensen arm waren. IJzeroxide, waarmee rode verf gemaakt werd, was betrekkelijk goedkoop en makkelijk te verkrijgen.

In Italië mengden vrouwen restjes verf

Vooral aan de kust in Italië, kom je fel gekleurde dorpjes tegen. En dat is geen toeval. De huizen hadden (zeker vroeger, vóór de beschikbaarheid van moderne bouwmaterialen) veel te lijden onder de getijden en het zoute zeewater. De huisjes moesten wel heel frequent in de verf worden gezet.

In het stadje Cinque Terre in Italië mengden de vrouwen elkaars restjes verf tot er voldoende was, om hun gevels mee te bedekken.

Dit hoorde bij de taken van de huisvrouwen. De dames gebruikten daarvoor vooral restjes verf. Ook leenden zij verf van elkaar en mengden zij de kleuren tot zij voldoende hadden om hun huis mee te bedekken. Echter: de dames hielden wel méér van een kleurtje dan hun meer behoudende echtgenoten. Dus heel erg vonden de vrouwen het nu ook weer niet dat er nu nét gifgroen kwam, uit dat restje geel van de linkerbuuf en het restje blauw van de rechterbuuf. Hoe het ook zij: net als de Ieren, gingen de Italianen net zo houden van hun lappendekentje en waren de kleurige dorpen al snel niet meer weg te denken uit hun landschap.

Gekleurde huizen in de Caraïben: rijke koopmannen en oogklachten

Ook op de Caribische eilanden zijn veel steden en dorpen veelkleurig. Daar gaan verschillende verhalen over de ronde. Ten eerste zouden de rijke koopmannen rond 1800 willen pronken met hun geld en hun status. Het huis in de prachtigste kleuren zetten en daarmee een nóg mooier huis hebben dan je buurman, was het devies. Al snel werd deze mode overgenomen door de mensen die minder rijk waren.

Ook op Puerto Rico zijn de straatjes fleurig en kleurig. Rijke mensen wilden hun status benadrukken en individueel gekleurde huizen werden de mode.

Er is ook een ander verhaal, dat met name op gaat voor de huizen op Curaçao. De huizen waren in de 18e eeuw nog gewoon wit, om het zonlicht te reflecteren en de woningen koel te houden. De arts Benjamin de Sola bedacht zich in het begin van de 19e eeuw, dat er wel heel veel mensen met oogklachten bij hem kwamen. Zouden die klachten iets te maken hebben met het felle witte licht waar hele steden en dorpen in baden? Hij pleitte ervoor om ieder gebouw een ander kleurtje te geven, om het licht te breken. Om de reflecterende werking te behouden, werd gekozen voor lichte pasteltinten. De gouverneur Albert Kikkert zou bovendien aan migraine lijden en de witte steden en dorpen de schuld geven. Kikkert had wel oren naar de ideeën van De Sola en besloot de witte verf in 1817 te verbieden. Pas in 1932 werd de wet weer afgeschaft.

De reden waarom mensen in het verleden besloten hun huizen een kleurtje te geven, verschilt dus van land tot land. Vast staat wel dat de kleurige dorpen tegenwoordig nog in stand worden gehouden, omdat het simpelweg mooi wordt gevonden en het toerisme genereert.

(Heb je nu ook zin om op vakantie te gaan? Wist je dat zelfs een korte break al wonderen doet voor je hersenen, je hart- en bloedvaten, helpt om met verslavingen te breken en nog veel meer? Over het heilzame van zelfs al korte breaks, kun je hier verder lezen!)

Gepubliceerd op 25 mei 2023

Bronnen: Universiteit van Curaçao - Nationale Universiteit van Ierland, Dublin - Society for the Advancement of Scandinavian Studies - Sapienza University of Rome

Net binnen