Eindelijk iets goed te melden over de gevolgen van de zwarte dood. Onze immuunsystemen zouden er een flinke boost van hebben gekregen.

De pest teisterde Europa en Azië duizenden jaren lang en decimeerde de bevolking volledig. De angst was groot en de artsen die zich met de behandeling van pest-patiënten bezig hielden, werden beschouwd als ware helden. Of gekken. Toch schijnt die pest de mensheid ook iets te hebben opgeleverd en niet zo zuinig ook.

Blootstelling aan pest versterkte ons immuunsysteem

De gestorven slachtoffers werden door dapperen of veroordeelden haastig in massa-graven gegooid en daarvan zijn dan ook vele te vinden in Europa. Zo ook in Duitsland, waar eeuwen later wetenschappers de overblijfselen van 36 mensen onderzochten, die in de 16e eeuw in het plaatsje Ellwangen overleden aan de builenpest.

Om te kijken of de pest iets veroorzaakt had in de afweersystemen van mensen, werd DNA vergeleken van zowel de doden als van de levende huidige inwoners van de stad. Eerst onderzochten wetenschappers de skeletten uit het massagraf en haalden zij DNA uit de binnenste botjes van het oor. Toen namen zij DNA-monsters af bij 50 bewoners uit Ellwangen.

Pest zorgde ervoor dat onze genen zich aanpasten

De bevindingen waren verrassend. De huidige Ellwangenaren hadden op een aantal punten genetisch een streepje voor op hun voorouders. Zo had de blootstelling aan Yersinia pestis, voor een aantal wijzigingen gezorgd in het DNA, die de bezitter een betere afweer geven tegen ziektes als de pest. Yersina pestis is namelijk in alle waarschijnlijkheid, nog steeds de hoofdverdachte als veroorzaker van de builenpest.

Om precies te zijn, onderzoekers vonden veranderingen in 4 menselijke leukocyte anti-genen en in de verdeling van cellen die de genen ondersteunen. Die veranderingen hebben alles bij elkaar voor een betere afweer gezorgd van alle mensen, die na de 16e en 17e eeuw met de pest te maken kregen.

Evolutie verbetert genetische immuniteit

Of het ook deze verbeterde afweer was, die de pest de das om deed, is nog niet zeker. Wel staat vast dat de veranderingen in ons DNA pure evolutionaire oorzaken had. Het lichaam en de genen móesten zich razendsnel aanpassen en hebben dat dus ook tamelijk succesvol gedaan.

Vraag blijft wel waarom deze verbeteringen in het immuunsysteem zich niet eerder ontwikkelden. De pest heeft immers minstens 5000 jaar lang gewoed. Het vermoeden is, dat veranderingen in het genensysteem pas geactiveerd werden tijdens daadwerkelijke blootstelling aan Yersina pestis en dus alleen tijdens een uitbraak. Door natuurlijke partnerselectie ontwikkelden de genen zich vervolgens.

Hoe verkrijgen we genetische immuniteit in een pandemie?

De wetenschappers hopen, dat de ontdekking in Duitsland leidt tot inzichten hoe mensen tijdens pandemieën immuun kunnen worden en blijven. Immers, het veranderde DNA van de moderne mens in Ellwangen, beschermt hen ook vandaag de dag nog tegen de builenpest.

Verder worden de onderzoekers optimistisch van het feit, dat hoe dodelijk een pandemie ook is, er blijkbaar toch altijd mensen zijn die de ziekte overleven. Super enthousiast en zeker van hun zaak zijn zij echter ook weer niet, want zij ontraden mensen wél hun immuniteit genetisch te veranderen door zich bloot te stellen aan Covid-19. In de huidige pandemie, is het volgens hen toch echt beter het zekere voor het onzekere te nemen en een prikje te gaan halen.

Gepubliceerd op 26.5.2021

Bron: Analysis of genomic DNA from medieval plague victims suggests long-term effect of Yersina pestis on human immunity genes door de Universiteit Colorado Anschutz Medical Campus, Verenigde Staten in samenwerking met Max Planck Instituut in Duitsland.

Net binnen