Wist je dat je brein in nachtmerries gewoon lekker het vuilnis buiten zet? En dat je neuronen tevens een alarmoefening houden, zodat iedere hersencel weet wat hij moet doen als de nood aan de man is? Toch die nuttige nachtmerries aanpakken? Ook daar is handig onderzoek naar gedaan.

Naar dromen wordt zoveel onderzoek gedaan, dat we besloten hebben hier een 4-delige serie van te maken voor de komende weken. (Deel 1 van de serie gaat over de creatieve oplossingen die het brein wél kan bedenken tijdens de REM in een droom, maar niet als je wakker bent. Dat kun je hier lezen.) In dit tweede deel van de serie kijken we naar de donkere kant van dromen, oftewel de nachtmerrie. We verzamelden de interessantste uitkomsten van maar liefst 5 onderzoeken.

Verschil tussen nachtmerries en “gewone” enge dromen

Voor de goede orde: nare dromen en nachtmerries zijn niet hetzelfde. Voor wetenschappers in ieder geval niet. In het geval van een nachtmerrie, speelt het thema angst een veel belangrijker rol dan in een gewone nare droom. In een nare droom ontbreekt angst, maar wel andere negatieve emoties zoals schaamte, spijt, verdriet of boosheid.

Angst is de voornaamste emotie in een nachtmerrie. Andere nare dromen bestaan vooral uit verdriet, spijt of boosheid.

Ook in het slaapritme verschillen nare dromen en nachtmerries. Van een nachtmerrie word je wakker en van een nare droom doorgaans niet. Ook heeft een nachtmerrie een veel grotere impact op je wakkere leven. Niet alleen verstoort het je nachtrust, je hebt bijvoorbeeld minder zin om te gaan slapen en zeker kinderen worden angstig voor de angst. Ze zijn bang dat de nachtmerrie terug komt.

Toch zijn zowel nachtmerries als nare dromen heel normaal. De helft van de mensen geeft aan wel eens vervelend te dromen en ongeveer 7 op de 100 volwassen mensen geven aan, last te hebben van nachtmerries. Maar waardoor ontstaan nachtmerries? Hebben ze nut? En hoe komen we er weer vanaf?

De geboorte van een nachtmerrie

Zowel nare dromen als nachtmerries hebben verschillende oorzaken. Denk aan het trauma van oorlogsveteranen, overlevenden van natuurrampen en de slachtoffers van misbruik en geweld. Het is een manier van het brein om proberen om te gaan met de stress, waarvoor in het dagelijks leven geen plaats is. En die stress hoeft niet gigantisch te zijn, om een nare droom te veroorzaken.

Depressie, drug- en alcoholgebruik, Alzheimers en Parkinsons zijn allemaal gelinkt aan nachtmerries.

Wetenschappers aan de universiteit van Californië in Berkeley kwamen er achter, dat slechts 2 stressmomenten op een dag, al meer nare dromen veroorzaakt dan diezelfde stressmomenten verdeeld over 2 dagen. Dit werd getoetst met behulp van 2 groepen testpersonen die series nare foto’s bekeken. De ene groep kreeg de series te zien in de ochtend en in de avond. De andere groep in de avond en de volgende dag, na het slapen. De groep die op een en dezelfde dag de nare foto’s te zien had gekregen, bleek meer nare dromen te hebben gehad, dan de groep mensen die de foto’s verspreid hadden gekeken.

Mannen hebben ander soort nachtmerries, vrouwen dromen vooral naar tijdens hormonale fases

Ook is uit onderzoek aan de universiteit in Montreal, gebleken dat mannen andere nachtmerries hebben de vrouwen. Opvallend is dat de nachtmerries van mannen vaker over natuurgeweld en calamiteiten gaan dan die van vrouwen. Vluchten voor een vulkaanuitbarsting, verdrinken in een zondvloed of de verwoesting van oorlogen, zijn daarmee archetypische mannen-nachtmerries.

De nachtmerrie van een man bestaat vaak uit apocalyptische beelden, zoals oorlogs- en natuurgeweld.

Overigens heeft wetenschappelijk onderzoek ook ziektes als Parkinson, Alzheimers en depressie gelinkt aan het veelvuldig hebben van nachtmerries. Evenals veranderingen in levensstijl, waarmee je je neurologisch functioneren verandert. Denk daarbij aan consumpties van alcohol en drugs of juist het radicaal stoppen daarmee. In beide gevallen wijzig je de werking van neuronen. Tot slot zijn hormonale veranderingen in een mensenleven van belang. Zo geven zwangere vrouwen en vrouwen in de overgang, vaker aan last te hebben van enge dromen. Logisch, want hormonen zijn neurotransmitters. Zij zijn dus de chemische boodschappenjongens van je hersencellen. Verandert die boodschap, dan verandert de neuron zijn werk.

Nachtmerrie is afvoerput en angst-training

Over het algemeen verwerkt het brein in de negatieve droom, hevige negatieve emoties. Maar dan zonder de gevaren van het wakkere leven. De nare droom lijkt dus te werken als afvoerputje voor overtollige negatieve energie. Of zoals je het ook kunt zien: je hersenen zetten even lekker het vuilnis buiten, hup: in je droom. Ben jij er in je wakkere leven tenminste van af.

Maar dat niet alleen. Een angstige droom is ook een soort alarm-oefening, zo hebben wetenschappers ontdekt aan de universiteit in Genève in samenwerking met hun collega’s van de universiteit in Wisconsin. Zij maten de hersenactiviteit van deelnemers aan de hand van denkbeeldige angst-situaties zoals verhalen en foto’s. Sommigen van deze deelnemers hadden in de 2 weken voor het onderzoek angstige dromen gehad, anderen niet. De hersenen van de deelnemers die eng hadden gedroomd, werkten heel anders van hen zonder enge dromen.

Nachtmerries geven je hersencellen een goede drill. Weet iedere neuron wat hij moet doen in nood? Go, go, go!

Vooral de zogenaamde ventromediale prefrontale cortex vertoonde bij de enge dromers, een hoge activiteit en bij de niet-dromers weinig activiteit. En wat blijkt deze cortex nou te doen? Met dit gedeelte hou je angst en verdriet in bedwang en maak je verstandige beslissingen in angst-situaties. De activiteit in de amygdala, het alarm-centrum dat angst signaleert, was na een nachtmerrie juist gedaald. Met andere woorden: een nachtmerrie traint je brein om rustig te blijven en goed na te denken in hevige stress.

Lekker veilig onder de wol, is je brein aan het topsporten! Om ervoor te zorgen dat áls jou in het wakkere leven iets overkomt, jouw neuroontjes lekker snel bedenken wat je het beste kunt doen. In welk geval het zeker niet gek is, dat kinderen vaker last hebben van nachtmerries en nare dromen. Zij moeten alles nog leren, ook het rustig blijven onder stress.

Zó pak je die nachtmerrie aan!

Ten eerste kun je er dus gerust op zijn, dat je hersenen écht wel weten wat ze aan het doen zijn ‘s nachts. Ze zorgen ervoor dat negatieve energie wordt afgevoerd in de nachtmerrie. En ze moeten nu eenmaal af en toe een drill houden. En ja, als je door spannende tijden gaat, is er vaker zo’n oefening nodig. Het leger oefent immers ook meer in het geval van internationale spanningen dan in tijden van vrede. Paraatheid is dan belangrijker.

Droom als superman en verzin een positief krachtig einde aan je droom en verander in een superheld of laat de bedreiger juist jouw beschermende superheld worden.

Echter, ben je het nou toch helemaal zat, dan zijn er nog wel wat trucjes. Zo kun je je brein een beetje helpen met zijn afvoer en training. We noemen dat visualisatie technieken. Verzin zélf een positief einde voor je nachtmerrie. Hoe gedetailleerder en uitvoeriger: des te beter. Probeer het voor je te zien, schrijf ‘m op óf in het geval van kinderen gegarandeerd een hit: teken het positieve einde van de boze droom. Besteed er wel wat tijd en aandacht aan, dus bijvoorbeeld als het gaat om de tekening, laat kinderen erover vertellen en de tekening ook nog mooi inkleuren. Daarna gaat de tekening boven het bed of jijzelf met het positieve einde indachtig, lekker slapen. De kans is groot dat de nachtmerrie helemaal wegblijft. Je brein heeft immers de oplossing bedacht, dus dunnetjes overdoen is niet nodig. Maar het kan ook zijn dat je brein een versie bedenkt van het positieve einde dat je bedacht hebt. Beiden uitkomsten zijn natuurlijk prima.

Er zijn gevallen, bijvoorbeeld in het geval van trauma of ziekte, waarin het uiteraard verstandig is, medische zorg in te schakelen en de huisarts te bezoeken. De medische wetenschap heeft bovendien wat nieuws bedacht en is er achter gekomen hoe ze de visualisatie technieken effectiever kunnen maken. En wel wederom in Genève. Testpersonen luisterden naar een eenvoudig piano-akkoord tijdens de visualisatie van een positief verloop van hun droom. Als dat muziekje zachtjes werd afgespeeld in het begin van de nachtmerrie, bleken deze mensen veel beter in staat hun droom naar een positief einde te sturen dan de mensen die géén muziekje erbij hadden gehoord. De muziek verankert als het ware de neurologische verbinding. (Hier kun je meer lezen over de ankerende werking van muziek in het brein.)

Dus: bedenk een leuk eind, zet daar een eenvoudig fijn muziekje bij op en luister daar nog even naar vlak voordat je naar bed gaat. Slaap lekker!

Gepubliceerd 31 maart 2023

Bron: Universiteit van Montreal, Canada - Universiteit Birmingham, Engeland - Universiteit Geneve ism Universiteit Wisconsin, USA - Universiteit California, Berkeley USA

Net binnen