Poetins kopzorgen: militair

Factoren in het gebrek aan militaire enthousiasme van de gemiddelde Rus, moeten gezocht worden in onderbetaling en slecht geregelde sociale zekerheid in geval van letsel. Minstens zo onaantrekkelijk vindt men de Dedovsjtsjina. Dit zou je kunnen omschrijving als een ontgroeningsrite voor eerstejaars rekruten, maar dan wel hardcore: er vallen nogal wat doden bij. De Russen staan dus niet te trappelen om soldaat te worden. Om de aanlokkelijkheid toch wat te vergroten, wordt er tegenwoordig jaarlijks een schoonheidsverkiezing georganiseerd onder de vrouwelijke strijdkrachten. Of dit de wervingsproblemen verholpen heeft, is echter niet bekend.

Wapenproductie geprivatiseerd en naar buitenland

Daarbij komt dat Moskou defensie decennialang heeft laten versloffen, eigenlijk meteen na het beëindigen van de Koude Oorlog. Zo vindt 30% van de wapen- en materieel productie in het buitenland plaats en ging de productie, die wél in Rusland zelf plaatsvond, niet naar het Russische leger, maar naar dat van India en China. Pas in 2005 kwam daar verandering in en begon men grotendeels met de productie voor het eigen leger. Toch is deze bedrijfstak nog steeds niet optimaal geregeld. Veel van de productiebedrijven liepen zo slecht, dat zij geprivatiseerd moesten worden, waarna deze privé-bedrijven gingen samenwerken met producenten uit de Verenigde Staten, met alle know-how verlies van dien.

De Verenigde Staten komen sowieso dikwijls om het hoekje kijken in het militair relaas van Rusland. Zo zijn de States het enige land ter wereld aan wie Rusland zijn nucleaire geheimen prijs geeft. Amerika krijgt regelmatig updates over het kernwapen bestand in Rusland, van Moskou zelf. De Amerikaanse inmenging klinkt vreemd, maar het is verklaarbaar. Tot de toenadering tussen Rusland en de VS na de koude oorlog, behoorden ook afspraken over de ontmanteling van het kernwapenpark van beide grootmachten. Dat kwam er op neer dat de Verenigde Staten met geld over de brug kwam en grote sommen schonk aan Rusland om de kernwapens te ontmantelen.

Kernwapens: Amerika liet Russen kernkoppen ontmantelen, Frankrijk is nummer 3 ter wereld met aantal parate kernkoppen.

Dat brengt ons bij het volgende onderdeel in het militaire arsenaal: hoe staat het met de kernwapens van Rusland? Op zich zijn de Russen ruim voorzien, maar slechts 25% van de Russische kernkoppen zijn inzetbaar, te weten 1.625. Tegen 1800 van de VS of 2200 van de NAVO in totaal, want laten we ons niet vergissen in NAVO-lid Frankrijk, dat met 280 parate kernkoppen, de nummer 3 vormt in kernmogendheden ter wereld. China heeft er in totaal meer dan Frankrijk, maar niet (direct) inzetbaar.

Bij de duiding van de budgetten is het wel van belang de variabele loonkosten per land in het achterhoofd te houden. Dat kan in de praktijk betekenen, dat hoewel Amerika het meest spendeert, China of Rusland toch meer ‘waar voor hun geld’ krijgen, omdat strijdkrachten en wapenproductie in deze landen goedkoper zullen zijn. Daar staat tegenover dat wapenhandel tegenwoordig een wereldeconomie is en veel landen afhankelijk zijn van elkaars kennis of productie, waardoor het effect van de lokale geldwaarde, weer gedrukt wordt.

Rusland investeerde decennialang amper,  VS en China grootste militaire investeerders

In het overzicht van de militaire bestedingen per land, zien we een aantal opvallende dingen. Oekraïne is duidelijk een militaire dwerg vergeleken bij Rusland of diens eventueel machtigste bondgenoot China. Maar Rusland is weer kleintjes vergeleken bij de VS, indirect via de NAVO Oekraïnes machtigste bondgenoot. Poetins probleem wordt duidelijk als we naar militaire investeringen kijken van de laatste 20 jaar. De VS is na het beëindigen van de Koude Oorlog meteen verder gegaan met investeren en gaf toen al 30 x zoveel uit aan defensie als Rusland. Rusland verhoogde, maar de VS verhoogde de budgetten ook. Tegenover de 100 miljard die Poetin voor 2024 heeft uitgetrokken, tast de VS voor maar liefst bijna het 8-voudige in de buidel: 778 miljard.

Alleen al aan wetenschappelijke militaire innovaties geven de Verenigde Staten meer uit in een jaar, dan Rusland aan de gehele defensie in oorlogstijd, te weten 140 miljard. Volgens Christ Klep, internationaal militair expert hebben de VS een eenvoudige strategie: ‘Als ergens ter wereld een wetenschappelijke vinding ingezet kan worden voor militair gebruik, moet je erop rekenen dat de VS dat ook zullen doen.’ (Het volledige artikel over wetenschappelijke innovaties op militair gebied, kun je hier verder lezen.)

VS investeert meer in militaire wetenschap alleen al, dan Rusland in totale leger

Die instelling en gigantische investeringen hebben tot gevolg gehad dat de VS militair wereldleider zijn. Volgens Klep rekruteren zij al jaren wetenschappers van over de hele wereld om voor de Amerikaanse defensie leuk knutselwerk te verrichten. En daar zitten ook heel wat Russische wetenschappers bij. VS investeren dan ook in zaken, waar we niet meteen aan denken als het gaat om defensie, zoals onderzoek naar slakkenslijm (dat lees je hier) en onderzoek naar het zien van kleuren, die wij mensen eigenlijk niet kunnen zien (en dat lees je hier).

Maar de VS worden op de hielen gezeten door een betrekkelijke nieuwkomer: China. China is duidelijk een nieuwe militaire grootmacht. Het land richt zich vooralsnog op economische doelen en laat de kernwapens in de schuur staan. Wel investeert het al jaren hevig in het leger en heeft het ook een groot leger paraat en actief. Bovendien zit China lekker ruim in de gevechtsvoertuigen van marine, landmacht en luchtmacht.

Ruslands gigantische tankleger probleem voor Oekraïne?

Heeft militair Rusland dan helemaal niets te bieden? Er gaan immers behoorlijk wat geruchten dat Moskou wat krapjes zit in de tanks bijvoorbeeld. Dat is echter niet het geval. Vooral als het gaat om Ruslands marine, heeft Moskou behoorlijk wat slagschepen achter het handje. En ook wat betreft landvoertuigen, domineert Rusland Oekraïne totaal.

Zo moeten de Oekraïners het doen met 33 gevechtshelikopters tegen de 559 die Rusland heeft. En het totaal aantal luchtvoertuigen, daar moet Oekraïne het ook niet van hebben, namelijk 321 stuks tegenover 4.255 Russische stuks.

Het is dan ook niet gek, dat Poetin dacht dat het Oekraine binnen een paar maandjes op de knieën zou krijgen. En dat was misschien ook het geval geweest, als Oekraïne niet massaal geholpen was met materiaal uit buitenland. Sinds het begin van de oorlog heeft Oekraïne voor tientallen miljarden dollars aan wapens gekregen van het buitenland, waaronder minstens 1500 tanks, 100 raket lanceersystemen en 600 stuks krombaangeschut ( kanonnen die ook een boogje mortieren kunnen afvoeren). Overigens zijn het niet alleen overheden die Oekraïne wat spulletjes hebben geschonken. Ook veel wapenfabrikanten hebben a titre personnel schenkingen gedaan, vooral in de vorm van munitie en mortieren.

Geavanceerdheid wapens belangrijker dan aantal, vindt ook Rusland

Slechts het aantal materialen zegt echter nog niet alles over de kracht van een militaire organisatie als de luchtmacht. De WDMMA  (World Directory of Modern Military Aircraft) heeft daarom een rekenmodule ontworpen, die de machtigheid van luchtmachten normeert op basis van geavanceerdheid, snelheid, toepasbaarheid, operationaliteit etc. Die normering heet TVR en staat voor True Value Rating. Het TVR cijfer geeft daarmee de zogenaamde ‘totale macht’ aan van een luchtmacht. Hoe hoger het cijfer, des te machtiger. De laatste TVR cijfers die de WDMMA berekend heeft van de top 15 machtigste luchtdefensies, hebben we ook meegenomen in de statistiek hierboven. (Overigens: Amerika en China zijn de enige landen in de top 15 TVR, die met meerdere afdelingen in de lijst staan. China met 2, Amerika met maar liefst 4.)

Maar als het aan Moskou ligt, gaat dat allemaal veranderen. Rusland wil niet alleen meer, maar vooral modernere wapens. Het heeft in het nieuwe State Armament Programma 2024-2033 in ieder geval aangekondigd vooral te gaan voor de robotische- en controlesystemen gebaseerd op AI. Ook precisiewapens (hypersonische wapens) wil Moskou vaker bemachtigen.

Daarvoor heeft Rusland geld nodig, veel geld. En daar stuit Rusland op het volgende probleem: vooralsnog zit Poetin er warmpjes bij in 2024 en naar alle waarschijnlijkheid ook nog wel in 2025. Maar of Moskou de oorlog nog veel langer zal kunnen betalen, is de vraag. (Waarop al economen al heel wat antwoorden hebben in deel 2 van Poetins Kopzorgen over Ruslands economie: hier.)

Gepubliceerd op 25 maart 2024

Bronnen:

• (en) Federation of American Scientists (FAS) Status of World Nuclear Forces, actueel overzicht van kernmachten
• (en) Russia Military Guide, globalsecurity.org
• (ru) Officiële website (rusland defensie)
• Centre for Russian and East European Studies Military Expenditure in the 2005 and 2006 Federal Budgets of the Russian Federation
• ↑ nieuws.nl Russische wapenexport ruim vijf miljard euro - 31 maart 2006
• ↑ Kernwapens: wie heeft wat?. hpdetijd.nl (7 augustus 2019). Geraadpleegd op 28 februari 2022. "De Russen hebben met een arsenaal van 6.490 kernkoppen het grootste aantal nucleaire wapens in bezit. Er zijn echter slechts 1461 gebruiksklaar, de rest staan in opslag of worden onklaar gemaakt."
• https://www.statista.com/statistics/1296573/russia-ukraine-military-comparison/
• https://www.wilsoncenter.org/blog-post/ukraines-budget-2024
• https://worldpopulationreview.com/country-rankings/largest-air-forces-in-the-world
• World Directory of Modern Military Aircraft (WDMMA)
• https://www.consilium.europa.eu/en/infographics/impact-sanctions-russian-economy/
• https://www.omfif.org/2024/02/russian-economic-resilience-is-not-what-it-seems/
• • "Ukraine Support Tracker - A Database of Military, Financial and Humanitarian Aid to Ukraine" by the Kiel Institute for the World Economy
• https://www.voanews.com/a/countries-in-crisis-top-recipients-of-chinese-funds-/7348919.html
• https://www.globaldata.com/data-insights/macroeconomic/russia-and-ukraine-military-comparison-overview/
• https://worldpopulationreview.com/country-rankings/tanks-by-country
• https://www.geeksforgeeks.org/most-powerful-naval-forces-in-the-world/
• https://worldpopulationreview.com/country-rankings/largest-navies-in-the-world
• https://www.statista.com/statistics/1293705/nato-naval-strength-country/
• https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_equipment_of_the_Russian_Ground_Forces
• https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/CHN/china/military-spending-defense-budget