De maatschappelijke visie op schoonheid beïnvloedt ons streven deze idealen kunstmatig te creëren. Maar onderzoek laat zien dat er meer aan de hand is. Techniek en cosmetisch ingrijpen bepalen op hun beurt weer onze standaarden. Oftewel “An artificial beauty loop”.

Geopereerde beroemdheden, mobiele camera’s en social media als You Tube, zorgen ervoor dat we onze eigen natuurlijke schoonheid letterlijk verstoord bekijken en stimuleren ons steeds vaker naar de cosmetisch arts te hollen. Zo ontstaat er een vicieuze cirkel van schoonheidsidealen. ‘Mag het ook een prikje meer zijn?’

Het aantal ondernemingen in Nederland dat plastische en cosmetische dienstverlening aanbiedt, neemt jaarlijks toe. Volgens de Kamer van Koophandel is het aantal geregistreerde dienstverleners in 10 jaar tijd zelfs bijna verdubbeld. Stonden er in 2013 nog 181 klinieken ingeschreven, in het laatste kwartaal van 2022 waren dat er maar liefst 344.

De mobiele camera liegt wél

Het lijkt niet waarschijnlijk dat dit aanbod en de blijkbaar aanwezige vraag binnenkort zal stagneren. Integendeel. Psychiaters en plastisch chirurgen aan de Universiteit Texas publiceerden onlangs een opzienbarende studie. De wetenschappers signaleren een nieuwe invloed op onze wens om ingrepen te ondergaan, namelijk onze mobiele telefoon en de selfies die we erop maken. Het glamour-gezegde ‘The camera never lies’, is daarmee voorgoed het raam uit. De moderne mobiele camera: die liegt behoorlijk!

In het echt ziet deze man er nóg leuker uit. De selfie-camera maakt zijn kin en zijn kaak behoorlijk klein en zijn neus groter.

Wat is er namelijk precies aan de hand? Die camera maakt foto’s van een zeer kleine afstand van ons gezicht, waardoor deze gezichten niet realistisch weergeeft. Uit de studie bleek dat je neus gemiddeld zo’n 5% langer lijkt op een selfie. Neem je die selfie met een gebogen arm en is de camera nog dichterbij, dan is dat percentage zelfs 6,4%. Ook met je kin gebeurt er iets geks. Deze krimpt juist, namelijk zo’n 12%. De afstand tussen neus en kin neemt af en daardoor lijkt ook de mond kleiner en de neus bovendien nóg groter. Dat beseffen de jonge mensen echter niet, die de selfie-camera vaker hanteren dan een gewoon fototoestel en dikwijls ook als handspiegel gebruiken. Voor hen is de grote neus realiteit, zeker in combinatie met de kleine kin en mond. Volgens de wetenschappers leidt dit verstoorde beeld tot het plastisch willen oplossen van problemen die slechts bestaan op social media.

Mobieltje registreert iedere oneffenheid

Ook in Nederland valt de invloed van het mobieltje op. Dr. Ali Pirayesh van de Nederlandse Vereniging van Plastisch Chirurgen herkent de problematiek bij patiënten. “De vergrote focus van de selfie-camera op het centrale deel van het gezicht is één ding, maar er spelen wel meer factoren. Je zou bijna zeggen dat de kwaliteit van het beeld, té goed is. Iedere porie en oneffenheid is te zien op de digitale foto en vormt zo een potentieel probleem dat moet worden opgelost.”

De selfie die deze mevrouw maakt, zorgt ervoor dat haar mond op deze foto een stuk kleiner en haar neus een langer staan afgebeeld, dan ze in werkelijkheid zijn.

De camera van de mobiele telefoon haalt dus psychologische trucjes met ons uit. Maar daar blijft het niet bij. Om de selfies te nemen kun je bovendien nog eens gebruik maken van duizenden filters en apps die jouw foto binnen 1 klik verfraaien: pure visuele plastische chirurgie per app! Heel wat influencers op Instagram en andere social media gebruiken deze filters en de volgers krijgen een kunstmatige weergave van hun idool dag en nacht binnen op hun mobiel. De wens om het eigen gezicht aan te passen naar het visueel plastische product dat influencers verkopen, is daarmee geboren.

Life imitates art(ificial)

Maar ook zonder social media en mobiele telefoons is er een ontwikkeling gaande waarbij de werkelijkheid de kunst nabootst. Of liever gezegd: de kunstmatigheid. En de plastisch chirurg ziet die terug in de spreekkamer. “Mensen zijn vatbaar voor rolmodellen. En tegenwoordig zijn die beroemdheden vaak plastisch geholpen. Zo ontstaat er een cirkel van imitatie van het kunstmatige. Jonge vrouwen bijvoorbeeld, hebben drie verzoeken, dat zijn lippen, lippen en nog eens lippen. Daarna komt er een hele poos niets. Dat verbaast ook nauwelijks: hele families fotomodellen en trendsetters op Netflix hebben lip ingrepen ondergaan, waarbij de lip ver buiten de natuurlijke liplijn vergroot wordt. Dan krijg je het effect van een binnenband, die te veel is opgepompt. Dat is geen natuurlijke lip, maar voor veel jonge vrouwen het summum van schoonheid”, aldus Pirayesh.

Volle lippen zijn zo gewild, dat de meesten kunstingrepen plegen. Die kunstmatig volle lippen worden dan op hun beurt weer zó populair dat deze -uiteraard ook kunstmatig- nagebootst worden. Een prima voorbeeld van de kringloop van plastische schoonheid.

De Amsterdamse arts benadrukt dat het doorvragen aan de patiënt waarom zij een bepaald ideaal in gedachten hebben, belangrijk is tijdens het consult. “Als patiënten dan beroemdheden gaan opnoemen, van wie je weet dat zij zelf ook onder het mes zijn geweest, probeer ik de patiënt wel te herinneren aan een natuurlijke standaard. Anders liggen excessen op de loer, waarbij kunstmatige idealen steeds extremer worden nagestreefd.”

Meghan Markle, Christiano Ronaldo, Gigi & Bella Hadid

Andere voorbeelden van plastische schoonheidsidealen die vaak gekopieerd worden, zijn de zogenaamde cat eyes oftewel kattenogen. Het kattenoog is een extremere vorm van het amandelvormige oog en loopt nog spitser toe. Vooral de fotomodellen en zussen Gigi en Bella Hadid zijn grote idolen voor jonge patiënten. Beide topmodellen hebben deze ogen verkregen door chirurgie.

Ook de smalle neus van Meghan Markle en de robuuste kaak van Christiano Ronaldo, staan op menig verlanglijstje. Pirayesh wijst erop dat het niet waarschijnlijk is dat Markle geboren is met haar neus of Ronaldo met zijn kakement. “Dat is wel duidelijk te zien op oudere foto’s. Hun schoonheid is plastisch verkregen, maar misschien daarom juist zo perfect dat het wordt nagestreefd. Overigens is die trend niet heel nieuw. Toen Pamela Anderson 30 jaar geleden beroemd werd, was dat niet vanwege haar natuurlijkheid. Vrouwen wisten dat best, maar wilden dolgraag net zo’n boezem. Ondanks, of misschien juist dankzij de kunstmatige vorm.”

Massale beïnvloeding van social media

Op dit moment is social media in ieder geval een stuwende factor in de cosmetische wisselwerking. De Rutgers Universiteit in New Jersey deed onderzoek naar de correlatie tussen social media en plastische chirurgie. Otorinolaryngologen (KNO-specialisten) van de medische faculteit bekeken de informatievoorziening op You Tube als het gaat om neus-, ooglid- en lipcorrecties. Daarvoor namen ze de 240 meest bekeken videos onder de loep, die samen goed waren voor maar liefst 160 miljoen views.

Social media als You Tube nemen in 100-en zogenaamde voorlichtingsvideo's over ingrepen, zelden medische kennis, mee, laat staan risico-informatie. Angstwekkend, vinden wetenschappers.

De bevindingen waren schrikwekkend. Slechts 72 video’s, nog niet eens 1 op de 3, blijken enigszins relevante patiënteninformatie te bevatten. Het merendeel van de video’s bevatte geen informatie van gekwalificeerde medici en 94 video’s waren zelfs gemaakt zonder enige medische kennis dan ook. De video’s, die door miljoenen mensen bekeken worden om zich voor te bereiden op ingrijpende chirurgie, blijken niet meer dan pr-campagnes, die risico’s en complicaties onderbelichten of zelfs verzwijgen. Het onderzoeksteam concludeert dan ook dat You Tube daarmee nauwelijks geschikt is als informatiebron, maar des te beter als reclamemedium voor cosmetische ingrepen.

Plastische ingreep nemen is in de toekomst kijken

De patiënt die de gevolgen niet goed inschat, is dan ook geen uitzondering volgens Pirayesh. “Ik begrijp dat als je 20 jaar bent, het moeilijk is je voor te stellen hoe je keuzes eruit kunnen zien over nog eens 20 jaar. Zonder een paternalistische of bevoogdende houding aan te nemen, is het toch aan de arts om patiënten hierover te informeren. Zo hebben extreme vergrotingen van lippen en borsten wel degelijk gevolgen. De huid van de lippen wordt opgerekt en gaat flubberen of bobbelen. En op de plek waar de grote protheses zaten, krijg je sockets, een soort loze huidzakken. Zal de ingreep over 10 of 20 jaar, als de betreffende trend uit de mode is, er nog steeds mooi uitzien bij de patiënt? Waarom wil je die ingreep? Dat is de centrale vraag.”

Klassieke schoonheid Greta Garbo met dunne lippen, of fijne lippen, zoals ze destijds genoemd werden. Fijne lippen waren zó populair dat vrouwen met donkere lippenstift het onvolledige oppervlakte van hun lippen stiften om een zo klein mogelijk mondje te verkrijgen.

Afgezien van het feit of een ingreep de tand des tijds van het lichaam of gezicht doorstaat, is er ook nog eens de kwestie van trends en mode. Volle lippen bijvoorbeeld, zijn nu dé trend. Maar 90 of 80 jaar geleden waren fijne, dunne lippen juist het ideaal voor veel vrouwen, aangespoord door filmsterren als Greta Garbo en Marlene Dietrich. Er hoeft maar een nieuwe Dietrich voorbij te fladderen en daar staan we massaal voor joker met fietsband-monden. En waar billen 30 jaren geleden nog zo dun mogelijk moesten zijn, heeft Kim Kardashian bijna eigenhandig voor een schoonheidsideaal van de volle bil gezorgd. Een schoonheidsideaal kan over 20 jaar dus behoorlijk veranderd zijn. Als het ideaal verkregen is met een permanente ingreep, ben je over 20 jaar dus juist ‘uit’ in plaats van ‘in’.

Mooi zijn, daar kunnen we tegenwoordig zó voor zorgen. Maar mooi blijven, dat is andere koek. Daar is juist afstand van trends nodig. En op zijn minst een gezonde relativering van techniek, ingrepen en schoonheidsvoorbeelden.

Gepubliceerd op 21 april 2023

Bronnen: KvK - Rutgers University New Jersey, USA - dr. A. Pirayesh - University Texas, USA

Net binnen