bron: NASA

Stofwolken van het heelal

De mooiste foto's van sterrennevels. Deel 2

De immensiteit van ons universum is nauwelijks te bevatten. En als je overdag vanuit je straatbeeld of zelfs thuis, omhoog kijkt, is het moeilijk te geloven dat er immense krachten zijn, die jouw straatbeeld en huis bij elkaar houden. Maar ze zijn er wel. En galactische nevels zijn een prachtig voorbeeld van de schoonheid die ver van ons verwijderd is, maar dankzij moderne telescopen toch duidelijk te zien zijn.

Nevels zijn immense gas- en stofwolken in het universum. De zwaartekracht kan die stof samensmelten en sterren vormen. Maar het kan ook dat de wolken juist ontstaan zijn in de uitstoot van stervende sterren. Nevels vormen dus zowel de geboortekamer als de sterfkamer van sterren. (Hier kun je deel 1 en hier kun je deel 3 van deze fotoserie bekijken!)

Prikkel je fantasie nog verder en verbaas je met ons over de meest fantastische hemellichamen, gevangen op beeld.

De Sluiernevel

In de header boven het artikel, zie je de Sluiernevel door de lens van Hubble. De sluier wordt ook wel Veil Nebula of Cirrusnevel genoemd. Deze nevel is ontstaan uit de explosie van een megaster, een supernova dus, ongeveer 5000 tot 8000 jaar geleden in het sterrenbeeld Zwaan.

De Sluier bestaat strikt genomen uit verschillende nevels zoals NGC 6979 en NGC 6960 en is naar grove schattingen gemiddeld zo’n 2000 lichtjaar van aarde verwijderd. Zelf is de sluier 50 lichtjaar groot. Om een indicatie te geven: zou je ‘m wél met het blote oog aan de hemel kunnen zien, dan moet je denken aan 3 manen naast elkaar!

De Lagunenevel

Hierboven zie je het centrum van de Lagunenevel of Messier 8, met zijn intense galactische winden en vlammende gastunnels. Wij zien er zelf ook wel het zijaanzicht van een brullende leeuw in.

De nevel ligt in het sterrenbeeld Boogschutter op 5200 lichtjaar afstand en is tijdens donkere nachten goed te zien met een amateurtelescoop.

De Kattenoognevel

Deze nevel is wel heel toepasselijk benoemd: op de foto gemaakt door Hubble hierboven is de Kattenoognevel te zien, met zijn 11 ringen van gas. Kattenoog of NGC 6543 heeft net zoveel massa als alle planeten in ons eigen zonnestelsel bij elkaar!

De ringen van Kattenoog werden gemaakt toen een oude ster stierf en zijn buitenkant de ruimte in explodeerde met intervallen van 1500 jaar. 1000 jaar geleden gebeurde dat voor het laatst. De oude ster kun je duidelijk nog steeds zien in het centrum. Het is nu een witte dwerg en er vinden dus geen kernreacties meer plaats in de ster, die in zijn laatste levensfase zit.

Kattenoog ligt in het sterrenbeeld Draak en de witte dwerg in Kattenoog zendt ontzettend veel röntgenstraling uit, waardoor de gaswolken om de dwerg miljoenen graden meten.

Spookster in de Krabnevel

De krabnevel is gevormd uit de restanten van een supernova, de dood van een reuze ster. De ster kun je nog steeds zien in het midden van de gassen. De kern van de grote ster is ingestort en daarmee is het een neutronenster geworden in de eindfase van zijn leven. Hij draait echter maar liefst 30 keer per seconden om zijn as!

De spookster is 6.500 lichtjaar verwijderd van de aarde en bevindt zich in het sterrenbeeld Stier.

Nevel IC 4 18

Ook deze nevel hierboven is veroorzaakt door een stervende ster. De rode gigant stierf een paar duizend jaar geleden en zijn kern geeft ultraviolette straling af, waardoor de gassen erom heen fluoriserend oplichten.

De Vlindernevel

Gefotografeerd door Hubble, zien we de Vlindernevel, oftewel NGC 6302. De nevel is gehuld in een sluier van hagelstenen en staat in het sterrenbeeld Schorpioen. Je zou 4000 jaar moeten reizen met de snelheid van het licht, om hem te bezoeken. Gelukkig zijn er ruimtetelescopen, anders zouden we nooit van het bestaan van deze beauty afweten.

De Omeganevel

Ook dit is een foto genomen door de Hubble. De Omeganevel wordt ook wel Zwaannevel of M17 genoemd. We kijken naar razende ‘oceanen’ van waterstof, zuurstof en zwavel. Deze nevel is juist een geboortekamer en bergt zo’n 35 jonge, zeer hete, sterren. Omega bevindt zich op ongeveer 5.500 lichtjaar van de aarde in het sterrenbeeld Boogschutter.

De Zwaannevel

De vele verschillende gezichten van Zwaan of Omega, blijkt wel uit deze verschillende foto’s. Nog eentje, gewoon omdat het zo mooi is en om het af te leren. Dit keer een compositie van SOFIA. Overigens mag je ‘m ook Kreeftnevel of Hoefijzernevel noemen. De nevel heeft een rode gloed met roze accenten, dat komt door het gloeiende waterstofgas. Sommige gedeelten lijken veel lichter en zelfs wit. Dat komt doordat het licht van de heetste gassen mengt met het heldere licht van de sterren, dat door stof weerkaatst wordt.

Gepubliceerd op 26 maart 2023

Bron: NASA