Hoe lang denk je dat klimaatverandering al een probleem is? 20 jaar misschien? Of zet je in op 100 jaar? Helaas: al duizenden jaren worden onze zomers alsmaar warmer en vooral droger.

Dat het klimaat aan het veranderen is, lijdt weinig twijfel meer en we kijken verwijtend naar onze auto’s en de industriële sector. Bij ieder nieuw hitterecord schudden we ons hoofd en zelfs politici beginnen, voorlopig nog langzamerhand, de ecologische druk te voelen. (Behalve dan de Braziliaanse overheid, die voelt hooguit druk om de Amazone nog een tikkie sneller om zeep te helpen, zoals je hier kunt lezen.)

Europa niet alleen aan het opwarmen, maar vooral ook uitdrogen

Maar de opwarming en uitdroging is al langer aan de gang, dan we ooit vermoedden. Maar liefst 2100 jaar is Europa al warmer en droger aan het worden. Vooral de zomers zijn hier flink debet aan. Dit is gebleken uit een onlangs afgerond onderzoek aan de universiteit van Cambridge in Engeland. Ook wetenschappers uit Tsjechië en Duitsland werkten mee aan het onderzoek dat allemaal draaide om dendrochronologie.

Dendrochronologie kun je ook wel jaarringenonderzoek noemen en is de wetenschappelijke discipline die zich bezig houdt met het dateren en onderzoeken van houten voorwerpen of archeologische vondsten aan de hand van herkenbare groeiringen. (Dendrochronologie is hard op weg het 1001-dingen-doekje van de wetenschap te worden. Hier kun je meer lezen over deze betrekkelijk nieuwe wetenschap.)

Belangrijke rol voor dendrochronologie in klimaatonderzoek

En deze groeiringen speelden de hoofdrol in het onderzoek. De Cambridge dendrochronologen deden meer dan 27.000 metingen naar zuurstof en koolstof in 147 Europese eiken, zowel dood als levend. De dode eikresten kwamen onder meer van subfossiele en archeologische vondsten in zowel Tsjechië als Duitsland. Uit iedere jaarring in iedere boom werden zuurstof- en koolstofisotopen geïsoleerd. Ook werd de hardheid en de wijdte van iedere ring in kaart gebracht. Koolstof bijvoorbeeld, geeft een beeld van de fotosynthetische ontwikkeling van de boom dat jaar, terwijl de aanwezige zuurstof een indicatie geeft over de waterhuishouding.

Onderzoek van bomen waardevol voor begrip klimaat

Het is voor het eerst dat er met behulp van jaarringen informatie is vergaard over het klimaat over een periode van 2100 jaar en dat was ook hard nodig, volgens de wetenschappers. Zijn temperatuurmetingen van de laatste 500 jaar nog tamelijk accuraat, als het gaat om de middeleeuwen worden temperatuurmetingen al een stuk lastiger. En dan hebben we het nog niet over droogte. Met dit onderzoek kon van jaar tot jaar worden vastgelegd hoe het 2100 jaar geleden al stond met de vochtigheid en warmte in Europa. Onderzoekers kregen zo een gedetailleerd beeld van de laatste millennia.

Dat de Europese zomers droger en heter worden, hebben we de laatste jaren al aan den lijve ondervonden en zal slechts door weinigen betwist worden. De wetenschappers waren wél zeer verrast dat dit geen nieuwe trend is, maar een ontwikkeling die veel langer bezig is dan gedacht. Wel is de situatie sinds 2015 verergerd.

Ondanks opwarming altijd al natte en droge extremen

Uit het onderzoek bleek dat er in het verleden erg natte zomers waren in Europa, zoals die in de jaren 200, 720 en 1100, al kwamen droge zomers ook toen al wel voor. Vooral de zomers van 40, 590, 950 en 1510 hielden niet bepaald over wat betreft regen. Afgezien van deze vroege uitschieters, werden de zomers door de eeuwen heen steeds droger.

Hoe het kan dat de opwarming zeker al 2100 jaar bezig is, staat nog niet eenduidig vast. Tijdens het Romeinse Rijk was er relatief veel transport en ontwikkelden zich grotere steden. Het vermoeden is dan ook, dat reeds toen mensen verantwoordelijk waren voor de veranderende ecosystemen. Maar ook veranderingen in wind- en luchtstromen droegen toen en dragen hier nu waarschijnlijk aan bij. De bevindingen zijn inmiddels gepubliceerd in het wetenschappelijke Nature Geoscience.

Gepubliceerd op 18.03.2021

Bronmateriaal: onderzoek Cambridge University Drought Extremes beyond Common Era Background Variability door U. Büntgen.

Net binnen